Een duik in groepsdynamiek

In de huidige snel veranderende wereld is het begrijpen van menselijke interacties en dynamiek nog meer cruciaal dan ooit. Of het nu gaat om persoonlijke relaties, professionele of teamomgevingen, inzicht hebben in hoe individuen communiceren en ageren kan leiden tot effectievere samenwerking, verhoogde productiviteit en sterkere relaties. In dit artikel duiken we in twee interessante concepten: de Roos van Leary en de Essentiedenkers’ Roos. We verkennen hun toepassingen hoe je hiermee de complexe menselijke verbindingen kunt ontcijferen.

 

Het ontdekken van interpersoonlijke stijlen

De Roos van Leary is ook bekend als de “Interpersoonlijke Circumplex”. Hoewel dit al een ouder model is, blijft het een krachtig conceptueel kader voor het begrijpen van verschillende interpersoonlijke stijlen en communicatiepatronen. Als je het model wilt visualiseren, stel je een cirkeldiagram voor dat is verdeeld in acht segmenten. Elk van deze segmenten vertegenwoordigt een unieke mix van persoonlijkheidstrekken en communicatie-tendensen, waardoor inzicht ontstaat in hoe individuen met anderen omgaan. In dit model draait het om de relatiewens. De basis van dit model is een verticale en een horizontale as. De verticale as (dominantie-as) geeft aan wie de leiding heeft. En de horizontale as (coöperatie-as) geeft aan of je met elkaar samenwerkt of juist niet.

Als je kijkt naar het gedrag op de posities op beide assen, dan zie je de volgende kenmerken:

Verticale as

• Boven-positie: actief, initiërend, beïnvloedend, beheersend.
• Onder-positie: passief, afhankelijk, onderdanig, conformerend.

Horizontale as

• Samen-positie: aardig, sympathiek, meewerkend.
• Tegen-positie: onaardig, wantrouwend, intolerant.

De Roos van Leary kan je helpen begrijpen, waarom je in bepaalde situaties zo reageert. Word je stil als een ander luid is, of ben jij luid en merk je dan dat de ander stil wordt? In die gevallen zie je duidelijk de assen van het model terug.

Leary heeft het model verder uitgebreid en verdeeld in 8 segmenten. Elk segment bevat een specifieke relatiewens die is gekoppeld aan een bepaald gedrag. In tegenstelling tot bijvoorbeeld archetypen, gaat het hier om (een reactie op) gedrag en niet om specifieke kenmerken van personen. Leary ontdekte onze neiging om aanvullend te reageren op elkaar en bracht de reacties in kaart. Hij gebruikt daarbij twee principes:

• Symmetrie principe: Wanneer je jouw eigenbelang voorop stelt, is de kans groot dat de ander dit ook doet. Stel je een gezamenlijk belang op? Dan zal de ander veel eerder meedoen. Wanneer je op zoek gaat naar deze manier van symmetrie, kan dat leiden tot een goede samenwerking. Je ziet hier een meer mensgerichte instelling. Over het algemeen stellen zij zich op als vriendelijke personen. Precies tegenover de “vriendelijke” mensen, staan de meer “zakelijke”. Hier gaat het meer om een functionele instelling van mensen.
• Complementair principe: Hier zie je het voorbeeld terug van leiden en volgen. Wanneer de één zich volgend of onderdanig opstelt, zal de ander meer de leidende rol oppakken.

 

Combineer je vervolgens deze principes, dan komen daar de kenmerken van 4 hoofdrollen uit:

• Leidingnemend: rechtsboven
• Aanpassend: rechtsonder
• Defensief: linksonder
• Aanvallend: linksboven

Leidingnemend gedrag

Dat een leidingnemend persoon initiatiefrijk en vriendelijk is, kun je in het algemeen wel zeggen. Ook doortastendheid en het zien van de belangen van een ander, zijn kenmerken die passen bij dit gedrag. Leidingnemende personen komen hartelijk en vriendelijk over. Zij zijn overtuigend, communicatief erg vaardig en vaak ook erg aanwezig. Wanneer zij zich sterk opstellen (boven-gedrag) en zich leidingnemend gedragen heeft dit tot gevolg dat de ander zich zal aanpassen (onder-gedrag).

Het weerstaan van leidingnemend gedrag, kan door zelf aanvallend gedrag te tonen. Daarmee dwing je de ander een defensieve positie in te nemen.

Aanpassend gedrag

Kenmerken voor personen die aanpassend gedrag vertonen, zijn volgzaamheid en vriendelijk gedrag. Zij zijn gericht op de ander en zullen zich reactief gedragen. Zij vermijden conflicten en zijn empathisch, bescheiden en vaak zachtaardig. Hun valkuil is dat zij zich gemakkelijk wegcijferen en hun eigen empathie ook projecteren op de ander. Wanneer blijkt dat zij daar wat goedgelovig in waren, volgt een grote teleurstelling.

Wanneer iemand aanpassend gedrag vertoont dan roept dat leidingnemend gedrag bij de ander op. Wanneer aanpassend gedrag niet gewenst is, kan het gepareerd worden met defensief gedrag. Hiermee wordt degene die aanpassend gedrag laat zien gedwongen om initiatief te nemen.

De Roos van Leary gaat over het gedrag van mensen, niet over hun kenmerken.

Defensief gedrag

Iemand die de emotie minder laat zien en alles zakelijker benadert, is meer defensief ingesteld. Hij neemt niet gemakkelijk initiatief en wacht meer af om te zien wat een ander doet. Defensief gedrag kenmerkt zich vaak door een bepaalde vorm van afstand, een beetje stug, soms zelfs onvriendelijk en behoudend. Deze kenmerken uiten zich vervolgens in zakelijk gedrag. Anderen ervaren hen weleens als klagerig.

Personen die dit gedrag vertonen, lokken met hun gedrag aanvallend gedrag uit. Wil je dit tegengaan? Vertoon dan zelf meer “aanpassend gedrag”. Ook hier leg je het initiatief bij de ander en kunnen zij hooguit klagen over het feit dat zij “…het weer moesten oplossen, omdat niemand iets deed!”.

Aanvallend gedrag

Vol initiatief, zakelijk en het eigen belang eerst, zijn kenmerken van personen die aanvallend gedrag vertonen. Aan de emotionele zijde zijn zij autoritair, koelbloedig en streng. Verder herken je bij hen ook gedrag dat je dominant, zelfverzekerd en zelfs uitdagend kunt noemen. De dominantie kan zich, in extreme gevallen, ook uiten als zeer bazig en sturend. De Roos van Leary laat zien dat aanvallend gedrag bij de één, meer defensief gedrag bij de ander oproept.

Wil je tegen aanvallend gedrag ingaan? Dan moet je zelf leidingnemend gedrag laten zien. In dat geval dwing je de aanvallende persoon dat hij zich volgzamer opstelt.

In de praktijk is het goed om te weten hoe de Roos van Leary opgebouwd is. Gebruik het zeker niet om je direct manipulatief op te stellen en de situatie naar je hand te zetten. Maar soms kan een andere opmerking of actie, nét even de situatie positief beïnvloeden.

Roos van Essentiedenkers

Er is nog een andere Roos, die van Essentiedenkers. Daar is Roos de vrolijke verbetertrajectbegeleider en pupconsultant. Roos, onze golden retriever, werkt in groepssessies en gebruikt haar “Vachtkracht” om de dynamiek op een positieve manier te veranderen.

Vachtkracht is meer dan slechts actie en reactie; het is de visualisatie van gedrag en tegengedrag. Roos, onze collega, illustreert deze kracht op unieke wijze. Of het nu een kleine pup, een jonge hond, of een oudere hond is, Vachtkracht blijft werken, zij het in verschillende verschijningsvormen. Het grote voordeel van Vachtkracht ligt niet zozeer in spiegelen, maar in het visualiseren van de dynamiek en hoe deze zich ontwikkelt.

Zichtbaar maken van de dynamiek

We zijn als mensen in de westerse maatschappij meer gefocusseerd op feiten en cijfers, dan op gevoel en intuïtie. Dat leren we op scholen en universiteiten, maar ook in het werk. We zijn er ook van overtuigd dat wij ook onze beslissingen nemen op deze cijfers en feiten. Niets is minder waar! De meeste beslissingen die we nemen, maken we op gevoel en emotie. Daarbij zoeken we de juiste cijfers en feiten bij, waardoor het lijkt dat wij heel rationeel te werk gaan. Niet alleen de ander maar ook wijzelf zijn ervan overtuigd dat wij beslissen op feiten en cijfers.

In organisaties en teams, kortom in relaties, wil het wel eens stroever lopen, wat schuren. Dit heeft heel vaak te maken met emotie, en de zachte kant van de menselijke relaties. Omdat veel mensen niet gewend zijn deze kant (actief) te laten zien, is het vaak puzzelen naar waar precies en waarom het zo stroef gaat. Men kijkt als eerste, door de gewenning, naar de “harde” omgeving; het werkproces, de werklast of werkdruk. Maar niet direct naar intermenselijke relaties of lastige combinaties binnen teams.

Het ideale moment om Roos in stelling te brengen. Door haar in te zetten, dat merken we nu al ondanks dat ze pas een paar maanden oud is, dat de dynamiek in een groep verschuift. Aan de ene kant gaan de harde randjes er een beetje af. En aan de andere kant ontdekken mensen andere kanten van collega’s waardoor er weer openingen ontstaan voor gesprekken. Van haar voorwerk, maken wij dan weer dankbaar gebruik.

Model Vachtkracht-verbinding

Ga in vier stappen naar harmonie met behulp van het model Vachtkracht-verbinding

Het “model Vachtkracht-verbinding”, omvat de volgende stappen:

• Aandacht -> Nieuwsgierigheid
• Vertrouwen -> Motivatie
• Boodschap -> Uitvoering
• Beloning -> Verbinding

Waarom gebruiken we dit model met honden?
Omdat dieren, en honden in het bijzonder, een andere vorm van communicatie vereisen dan mensen. Mensen proberen vaak anderen te overtuigen met woorden, maar het is de combinatie van woorden, geloofwaardigheid, ervaring en motivatie die daadwerkelijke verandering teweegbrengt.

Communicatie is een meertalige dans

Direct communiceren met Roos vereist een meertalige maar eenduidige aanpak. Woordgebruik, handsignalen en lichaamstaal moeten samen een versterkende boodschap uitdragen. Roos leest en hoort de boodschap en handelt ernaar. Elk element draagt bij aan een harmonieuze interactie zonder dat één ervan overheersend is.

In het geval van communiceren helpt Roos met het inzicht dat boodschappen elkaar versterken dan wel tegenwerken.

Als we Roos de opdracht “zit” geven, doet zij dit. Nu in de leerfase geven wij zowel de gesproken opdracht. We zeggen “zit” en doen daar direct het handsignaal ook bij. Bij het aanleren maakt Roos zelf deze verbinding. In een latere fase volstaat het om slechts één van de boodschappen te geven. Wanneer wij dit vertellen is iedereen wel overtuigd van de logica ervan. Ook begrijpt men direct dat een gesproken opdracht gepaard moet gaan met het bijbehorende handsignaal. Wanneer je “zit” zou zeggen, maar het handsignaal van “komen” geeft, dan weet Roos niet wat je bedoelt. Gevolg is verwarring en minder vertrouwen in ons leiderschap.

Wanneer wij dit concept gebruiken om de communicatie van zowel intern als extern in kaart te brengen van de teamleider of zelfs de organisatie, komen daar altijd dit soort miscommunicatie voorbeelden naar boven. Samen kijken wij dan hoe we deze kunnen ombuigen naar een eenduidige communicatielijn.

Het essentiële element is vertrouwen

Communiceren is niet enkel het overbrengen van informatie. In basis gaat het hier om het opbouwen van vertrouwen. Waar kan ik op rekenen? Wat kan ik verwachten? Wanneer de ene boodschap “links” zegt en tegelijkertijd de andere boodschap “rechts” zegt, is het volslagen onduidelijk welke van de twee de werkelijke boodschap is. Nog sterker of er wel een boodschap is.

De reactie van de ontvanger zal hetzelfde zijn als bij Roos, het vertrouwen in de leider neemt (drastisch) af. Het wegglijden van het vertrouwen als in een neerwaartse spiraal wordt vaak niet gezien als een gevolg van conflicterende boodschappen.

Een vertrouwensbreuk of zelfs maar een verlies aan vertrouwen heeft een enorme impact op het team. Mensen zijn in hun hoofd bezig met het verlies aan vertrouwen in plaats van zich te focussen op hun werk. Met als gevolg meer fouten en productieverlies. Meer olie op de neerwaartse spiraal die nog gladder wordt.

Voorspelbaar zijn helpt zeker mee aan het winnen van vertrouwen

Timing is van belang

De timing en volgorde van handelingen zijn cruciaal. Als Roos bijvoorbeeld achter een balletje aan gaat, heeft ze geen aandacht voor andere signalen. Communiceren op dat moment is beperkt mogelijk, tenzij met luidere signalen zoals een fluitje. In geval van nood, kun je dat een keer doen. Wanneer je dit elke keer doet of moet doen wordt de impact steeds minder, totdat hij nihil is. Timing bepaalt het succes in het begrijpen en uitvoeren van gewenst gedrag.

Laat de Vachtkracht in jouw organisatie eens los. Durf jij het aan om aan Roos hulp te vragen? Vraag eens aan haar hoe jullie taalgebruik en handelingen werkelijk op elkaar zijn afgestemd. Heb jij genoeg zelfvertrouwen om jullie vertrouwen eens te toetsen? Wacht niet langer en neem contact op met haar.

 

Fijne dag!

Edwin